آیین های شب هفدهم و بیست و هفتم رمضان؛
مراسم حاجت خواهی ناشناس زنان کرمانی با آئین کلیدزنی
به گزارش عطر حرم، حاجت خواهی با شیوه های مختلف بخصوص در ماه های قمری همچون ماه مبارک رمضان سبب شکلگیری آداب و رسوم خاصی شده است که پای ثابت اغلب آنها هم زنان هستند؛ «کلیدزنی» یکی از همین آئین های حاجت خواهی است که در گذشته بمناسبت شب هفدهم یا بیست و هفتم ماه رمضان در بین زنان کرمانی رواج داشته است و یک پژوهشگر فرهنگ عامه در رابطه با علت اجرای این آئین در شب هفدهم ماه رمضان و نحوه برگزاری این مراسم توضیحاتی ارائه نمود.
امین الله علیمرادی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به اینکه برخی صاحب نظران با استناد به سوره انفال، آغاز نزول قرآن را مصادف با جنگ بدر، یعنی روز هفدهم ماه رمضان می دانند (فاکر میبدی، ۱۳۸۴: ۱۴)، اظهار داشت: افزون بر این، بر پایه برخی احادیث، عده ای از مفسران اعتقاد دارند معراج حضرت رسول اکرم (ص) هم در این شب بوده است (ابن سعد، ج ۱، بی تا: ۱۶۶). بر این اساس بنا به اهمیتی که این شب در این روایات دارد، مردم در بعضی نواحی مراسم ویژه ای برای شب هفدهم ماه مبارک رمضان برگزار می کنند.
غذاهای مخصوص شب هفدهم ماه رمضان
او افزود: زنان روستای لاورز شهرستان دشتی (استان بوشهر) در روز هفدهم ماه رمضان نان زرد درست می کنند. برای پختن نان زرد؛ آرد، نمک، زردچوبه و دارچین را با هم ترکیب می کنند و حدود نیم کیلو خرما که پوست و هسته آنها را جدا کرده اند، داخل ظرف پر آبی می ریزند و این آب را روی آرد ریخته و خمیر درست می کنند. سپس این خمیرها را داخل تابه ای روی آتش می گذارند و نان های نازک زرد رنگی تهیه می کنند.
به قول این پژوهشگر فرهنگ عامه در بعضی نقاط استان فارس و اهالی قوچان هم در شب هفدهم ماه رمضان آبگوشت کله پاچه یا سیرابی پخته و با آن افطار می کنند.
او افزود: شب هفدهم ماه رمضان در شهرستان راور استان کرمان، برای افطار «قاتق» (غذایی با عدس) درست می کنند؛ چونکه اعتقاد دارند که خوردن عدس، نور چشم را زیاد می کند. ازاین رو کاسه ای هم به همسایه ها می دهند. مردم شهرستان بم هم در این شب آش عدس می خورند و اعتقاد دارند که خوردن آش عدس ثواب دارد و اشک چشم را زیاد می کند.
«کلیدزنی» به رسم کرمانی های قدیم
علیمرادی «کلیدزنی» را یکی از آداب و رسوم کهنی معرفی نمود که میان مردم کرمان بخصوص شهرستان رفسنجان در این شب رواج داشته و اظهار نمود: البته این رسم هم اکنون چندان رایج نیست، «کلیدزنی» استان کرمان در تاریخ ۱۳۸۸/۰۹/۲۸ به شماره ۴۲ در لیست میراث ناملموس ایران به ثبت رسیده است.
او در رابطه با روش اجرای این مراسم، توضیح داد: هر کسی حاجتی داشته، به نیت برآورده شدن حاجت خود یا این که بعد از برآورده شدن حاجتش، کلیدزنی می کرده است. زمان برگزاری این رسم شب هفدهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان، پس از افطار بوده است. شخص حاجتمند به شکل ناشناس و کاملا پوشیده به در خانه اهالی شهر می رفت؛ در حالیکه با خود یک کَمو چوبی (غربال چوبی) که داخل آن کلیدون (کلید چوبی)، سرمه دان، قند، نبات و چیزهایی از این قبیل بود بهمراه داشت. این شخص بر در خانه اشخاص می نشست و کَمو را در کنار خود قرار می داد؛ اما هیچ حرفی نمی زد. در عوض با کلید به کَمو ضربه می زد که حاصل این ضربه تولید صدا بود. صاحب خانه بیرون می آمد و از آن چه در کَمو بود قدری برمی داشت، از سرمه بر چشم می کشید و بعد به اندازه وسع خود پول یا کالایی در کَمو می گذاشت.
این پژوهشگر فرهنگ عامه افزود: گاهی دو یا سه نفر از دخترها و زن ها با هم وعده می گذاشتند که به «کلیدزنی» بروند. به این صورت که طبق وعده دو دوست به خانه دوست سومی می رفتند. آنها نه تنها لباس هایشان را عوض می کردند، بلکه شیوه راه رفتنشان را هم تغییر می داند تا به هیچ وجه شناخته نشوند. بعد یک کلید، یک سرمه دان، یک آینه برداشته و داخل کَمو می گذاشتند و از ساعت ۸ شب که هوا تاریک می شد، برای کلیدزنی در کوچه های شهر به راه می افتادند و درِ خانه ها را می زدند. زن های کلیدزن پشت در خانه ها می نشستند و کَمو را یک نفر روی دامن گذاشته با کلید به دیواره آن ضربه می زد. یک نفر که خسته می شد، دیگری شروع می کرد به کلید زدن تا صدا به گوش صاحب خانه برسد. این زن ها در دل خود نیت می کردند و با در نظر گرفتن حاجت هایشان با خود می گفتند اگر صاحب خانه ما را نشناخت و چیزی به ما داد، حاجت ما برآورده می شود؛ اما اگر ما را شناخت و چیزی هم به ما نداد، حاجت ما برآورده نمی شود.
او اضافه کرد: وقتی صدای کلید به گوش افراد خانه می رسید، می فهمیدند که کلیدزن ها هستند؛ ازاین رو مرد در خانه را باز نمی کرد. زن صاحب خانه در خانه را باز می کرد و اگر زن مهربانی بود مقداری قند، خرما، آرد، انار، پول و هر چه که در خانه داشت در کَموی آنها می گذاشت و از سرمه دان آنها که در کمو است، سرمه به چشم می کشید و در آیینه ای که در کمو است نگاه می کرد. بعد آنها را سر جایشان می گذاشت و می اظهار داشت: «خدا مراد و مطلبتان را بدهد». گاهی مواقع زن صاحب خانه کلیدزن ها را می شناخت، اما باز هم به آنها خوراکی می داد.
این پژوهشگر فرهنگ عامه افزود: بعضی زن ها که شوخ طبع بودند تلاش می کردند چادر کلیدزن ها را کنار بزنند و آنها را بشناسند درحالی که خانمهایی که برای برآورده شدن حاجت شان کلید می زدند، معتقد بودند این اتفاق سبب می شود آنها به مراد خود نرسند. در گذشته زنان آردی را که از کلیدزنی جمع شده بود، در کاسه ای می ریختند و در تنور خانه می گذاشتند، با این نیت که بی بی سه شنبه آرد را تبرک می کند. وقتی بامداد می رفتند به سرکشی آرد اگر آثار و علایم پنجه دست روی آرد بود، نیت خویش را خوب می دانستند و می گفتند که بی بی سه شنبه روی آردمان دست گذاشته است.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان عطرحرم در مورد این مطلب