مرهم آیین ها بر تن گردشگری بوشهر
عطر حرم: بوشهر یکی از سنگ بناهای اصلی توسعه پایدار در جهان، صنعت گردشگریست. این صنعت از یک سو برای تامین زیرساخت های خود متکی به توانمندی های داخلی است و از طرف دیگر، می تواند به عنوان یکی از سبزترین کسب وکارها معرفی شود.
استراتژیست های توسعه ملی در کشورهای مختلف جهان، ریل گذاری هدایت سرمایه و کسب درآمد را به سمت کسب وکار در رابطه با گردشگری برده اند و ورود حجم عظیمی از سرمایه به این حوزه در کشورهای درحال توسعه نشان دهنده آینده روشن این کشورها در سالهای پیش رو است.
اگرچه کشور ایران نیز باتوجه به جاذبه های گوناگون طبیعی، فرهنگی و تاریخی، سرزمینی مستعد برای توسعه گردشگریست اما سیاستگذاری های نادرست داخلی و همین طور تبلیغات سوء خارجی، فعالیت این حوزه را گرفتار نارسایی های فراوانی کرده است.
در این حالت، کارهای مردم محور، دریچه ای برای گذر از این شرایط است. یکی از مهم ترین این نوع فعالیت ها در عرصه گردشگری، مراسمات آیینی و مذهبی است. شهر بوشهر به عنوان یکی از شهرهای خلاق در برگزاری مراسم آیینی و مذهبی، دارای پتانسیل زیادی برای جذب توریست داخلی و خارجی است.
در سالهای قبل نیز شاهد تپیدن ضربان هایی کوچک در مراسماتی مثل ایام عزاداری تاسوعا و عاشورا، برگزاری فستیوال های فرهنگی و هنری و جذب مخاطبین موسیقی های نواحی در بوشهر بوده ایم، اما تا رسیدن به پایداری این نبض راه درازی در پیش است.
خبرنگار ایسنا در گفت و گو با "حسین مظفری" پژوهشگر و مدرس دانشگاه در زمینه گردشگری به واکاوی پتانسیل های گردشگری آیینی و مذهبی در بوشهر پرداخته است.
مرز بین گردشگری فرهنگی و گردشگری آیینی کجاست؟ اشتراک و افتراق آنها چیست؟
گردشگری عبارت است از مجموع پدیده ها و روابط ناشی از تعامل گردشگران، تامین کنندگان کسب وکار، دولت ها و جوامع میزبان در پروسه جذب گردشگران و میزبانی از آنها. توسعه صنعت گردشگری سبب گسترش و تنوع گردشگری شده است. امروزه، باتوجه به انگیزه های متفاوت گردشگران و عرضه وتقاضای گردشگری، انواع خاصی در گردشگری ظهور کرده اند که یکی از آنها گردشگری فرهنگی است. گردشگری فرهنگی در سالهای اخیر بطور مداوم تنوع و گسترش یافته و به بخشی محبوب و جذاب تبدیل گشته است.
گردشگری فرهنگی در رابطه با فرهنگ و هنر یک کشور یا منطقه است. از نظر چاپو (۲۰۱۲) گردشگری فرهنگی یک محصول گردشگریست که در آن انگیزه گردشگران آشنایی با فرهنگ جدید، شرکت در رویدادهای فرهنگی و بازدید از جاذبه های فرهنگی است. گردشگری فرهنگی می تواند شامل تجربه های فرهنگی و متنوع توریست همچون بازدید از جشنواره ها، رویدادهای فرهنگی و هنری، بناهای تاریخی، موزه ها، میراث دست ساز، آیین های مذهبی و شرکت در سفرهای آموزشی با رویکرد فرهنگی باشد.
گردشگری آیینی نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که آدمی را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه آشنا می کند. گردشگری آیینی حاصل پیوند سفر با فرهنگ است. سفری که بواسطه آن انسان موفق به کشف اعتقادات و باورهایی می شود که در روح یک جامعه انسانی جاری است و ریشه در فرهنگ کهن هر مرز و بوم دارد. بشر همیشه برای به رسمیت شناخته شدن اعتقادات و باورهای خود، مفاهیم ذهنی نهفته در آنها را به شکلی تمثیلی و نمادین و در قالب اعمالی مشخص که «آیین» نامیده می شود بیان کرده است. آیین ها نقش مهمی در بازگویی مؤلفه های فرهنگی جوامع و گروههای فرهنگی داشته و از جاذبه های گردشگری پراهمیت تمدن های کهنی نظیر ایران به شمار می روند. منظر آیینی به عنوان یک فرصت باارزش گردشگری در یک جامعه می تواند مورد توجه جوامع محلی و گردشگران قرار گیرد.
گستره آیین های بومی در بوشهر چه مراسمات شاخصی را در دل خود دارد؟
آیین ها در استان بوشهر بسیار متنوع هستند؛ آیین ها از سور تا سوگ و از بزم تا رزم در این عرصه جغرافیایی و فرهنگی وجود دارند و هر کدام جایگاه ویژه خودرا دارند. بطور مثال در زمینه آیین های شادی می توان به آیین حنابندان، یزله عروسی، سرور خوانی، خیام خوانی و گریگشو اشاره نمود و در زمینه آیین های سوگواری مذهبی به آیین ذکر و پامنبری، سنج و دمام و سینه زنی، بر حیدری، علم گردانی، صبحدم، تعزیه خوانی، شام غریبان، عزای سرپایی زنان و دیگر آیین ها مانند نون پوشی، دم دم سحری، عید تلخو، باران خواهی، عزایم نشینی، ساروج کوبی، حیات حاجی و بسیاری آیین دیگر که در این دیار به حیات خود ادامه می دهند.
آیا می توان آیین های مذهبی را مستقلاً یک اکوسیستم فرهنگی نامید یا فقط باید در کنار دیگر عناصر فرهنگی بوشهر آنرا بررسی کرد؟
آیین های مذهبی چه در اعیاد و چه در سوگواری ها به خصوص در ماه های محرم و صفر و بیشتر در آیین های سوگواری مربوط به شهادت اباعبدالله الحسین (ع) ریشه هایی عمیق در دل فرهنگ و تاریخ ایران از دوران اساطیری تا کنون دارند. فرهنگ و آیین دو یار جدانشدنی از یکدیگرند چونکه حلقه وصل این دو انسان است. فرهنگ از رسم، روش، کنش و منش آیینی سرچشمه می گیرد. انسان از زمانی که خودرا شناخت جهت سیطره بر پیرامون خود دست به دامان آیین شد و درگذاری طولانی بواسطه این باورها خودرا شناخت. در هر جامعه ی متمدنی فرهنگ را با آیین و آیین را با فرهنگ آن جامعه برمبنای شناخت عمیق مردم آن اقلیم می توان شناخت و جدایی شان از یکدیگر محال است. در فرهنگ بوشهر نیز چنین است شما نمی توانید آیین سوگواری مذهبی سنج و دمام را بغیر از عناصر متنوع فرهنگی و مردم شناسی بوشهر بدانید چونکه ریشه های عمیق رفتاری و جامعه شناسی را در این آیین به وضوح می بینید.
آیین های مذهبی در استان بوشهر چه اندازه پتانسیل جذب توریست ایرانی و خارجی را دارند؟
با توجه به تنوع و کثرت آیین های مذهبی در بندر بوشهر بطور خاص، آیین های سوگواری مذهبی در ماه های محرم و صفر و ظرفیت بالا و تأثیرگذار پذیرش توریست در بافت انسانی این جغرافیا، استقبال از میهمان و توریست داخلی و خارجی به گونه ای هیجان انگیز صورت می پذیرد. گردشگران در اولین مواجهه با اغلب این آیین ها مسحور مغناطیس و حجم بالای انرژی حاکم در فضای این آیین ها می شوند و به سختی می شود بعد از گذشت روزها و شب ها، آن انرژی دریافتی را در وجود خود حس نکرد و از یاد برد، بارها گردشگر هایی را دیده ام که بعد از دیدن، شنیدن و تجربه این آیین ها به من گفته اند: کاش ما در بوشهر زندگی می کردیم و در معرض این فرهنگ ها، خرده فرهنگ ها و رفتارهای از سر نوع دوستی مردمان این دیار بودیم.
وجه تمایز این آیین ها در بوشهر با دیگر مناطق کشور چیست؟ صنعت گردشگری بوشهر چه آورده ی جدیدی برای گردشگران ارائه خواهد کرد؟
تجربه من در رابطه با میهمان هایم یا توریستهایی که دیدن آیین های بندر بوشهر را انتخاب می کنند فقط یک چیز است؛ ارتباط عمیق. اکثریت قریب به اتفاق آنها تفاوت بوشهر با دیگر شهرهایی که رفته اند و تجربه کرده اند را در رابطه با آدم های این شهربندر می دانند، روابطی که بطور مثال: بعد از یک بفرما زدن در کافه ناجی برای خوردن یخ دربهشت عرق بیدمشک یا یک سمبوسه خوردن ساده با سس فلفل تند کنار باشگاه ایرانجوان می تواند آنها را مثل شخصیت های پادکست های احسان عبدی پور عاشق شهری کند که به قول او این شهر نه خیابان خاصی دارد نه مجسمه خاصی و نه... و اما صنعت گردشگری؛ بوشهر راهی بسیار طولانی برای رسیدن به صنعت گردشگری دارد، بوشهر با ظرفیت های بسیار و در بعضی از موارد بی نظیر در زمینه گردشگری فرهنگی و طبیعی ابتدای راه پر سنگ لاخ صنعت گردشگری است چونکه مشکلات و معضلات اساسی زیرساختی در این شهر، نه فقط در این شهر، بلکه در کلان شهرهای کشور وجود دارد و بایستی با یک برنامه ریزی مدون و حساب شده پا به عرصه این صنعت گذاشت چونکه منابع فسیلی کشور مانند نفت و گاز بسیار محدود هستند و بایستی به فکر آیندگان نیز بود و یکی از بهترین موارد ارزآوری جهت چرخیدن چرخ اقتصاد کشور جایگزینی صنعت سپید و باارزش گردشگری بجای صنعت نفت، گاز و حتی هسته ای ست.
آیا گردشگری آیینی در بوشهر پویا است؟ برای فعالیت بیشتر آن چه پیشنهاداتی دارید؟
در چند سال اخیر اقبال نوجوانان و جوانان در کنار سال داران بندر بوشهر به آیین ها و رسوم این کهن بندر بسیار بالا بوده و جای بسی خوشی ست که این قشر از جامعه با روی باز به استقبال هنر موسیقی مقامی و گونه های متنوع هنرهای آوازی بجای مانده از اعصار این هنر باارزش رفته و می روند. از خیام خوانی گرفته تا شروه خوانی و از نیمه خوانی گرفته تا عزای سرپایی زنان همگی با یک شور و حال خاصی در محلات مختلف بندر بوشهر به اجرا در می آیند و هر کدام از آنها از جاذبه های گردشگری پر مخاطب این اقلیم کوچک اما مستعد هستند.
نمونه های موفق گردشگری آیینی، مسیر طی شده و منافع مستقیم و غیرمستقیم آن برای جامعه مقصد را بفرمایید.
گردشگری آیینی بر خلاف دیگر انواع گردشگری در استان و به خصوص بندر بوشهر بسیار مورد استقبال بوده و هست، چونکه هنوز بصورت خودجوش و مردمی برگزار می شود، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این نوع از گردشگری ذینفعان مختلفی دارد، از شرکت فروشنده بلیت هواپیما گرفته تا تاکسی، هتل، رستوران و سوپرمارکت از آن منتفع می شوند و در ادامه تا روابط انسانی عمیقی که در این سفرها شکل می گیرد و شما یک یا چند دوست جدید پیدا می کنید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب