فعالیت های قرآنی؛ الزامات و چالش ها ۶ ؛
اجرای تلاوت قرآن با ساز و موسیقی جزءخطوط قرمز شورایعالی قرآن است
به گزارش عطر حرم قائم مقام شورایعالی قرآن اظهار داشت: پیش از تأسیس این شورا دیده بودیم که در رسانه ملی قاری یا مؤذن غلط خوانده اند و اصلاً بحث زیبایی نیست بلکه غلط خواندن و اشکالات جدی فنی قرائت مطرح بود.
دریافت 29 MB
خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- سمانه نوری زاده قصری: در اوایل دهه پنجاه شمسی معمولا آنچه که در دسترس و فضای شنیداری عموم مردم بود نوارهای قرآنی بود که از مرحوم استاد عبدالباسط یا استاد سعید مسلم وجود داشت. در شهرهای مذهبی نظیر قم و مشهد در اطراف حرم های مطهر افرادی بودند که نوارهای کاست را پخش می کردند و معمولا صداهای ایشان شنیده می شد. با پیروزی انقلاب اسلامی فضای فرهنگی کشور تغییر نمود و اغلب مردم توجهشان به قرآن کریم و جلسات مذهبی جلب شد و انگیزه پیدا کردند در این فضاها حضور داشته باشند. پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی باعث تأسیس نهادها و سازمان هایی شد که در حوزه های مختلف دینی و مذهبی خصوصاً در حوزه قرآن کریم، مشغول به فعالیت شدند. خبرگزاری مهر درصدد است با بازخوانی اهداف و لزوم های تشکیل چنین نهادهایی و هم چنین بررسی توفیقات، اشکالات و کاستی ها در حوزه کارهای قرآنی، زمینه ساز ارتقای سطح کارهای قرآنی در کشور گردد. می توانید سایر گزارش ها و گفتگوهای انجام شده را در اینجا ببینید.
یکی از نهادهایی که در حوزه مسائل قرآنی تأسیس شد، شورای عالی قرآن است. نگاه ویژه حضرت آیت الله خامنه ای به مقوله قرائت قرآن بعنوان یک رسانه مؤثر که ریشه در تاریخ اسلام و منابع روایی دارد و آثار و برکات آن هم از گذشته تابحال کاملاً مشهود است و عرضه آن از راه رسانه ملی، باعث اثرگذاری چند برابری این هنر اسلامی در کشورمان شد. به همین دلیل با دستور رهبر معظم انقلاب، شورای عالی قرآن در سال ۱۳۷۰ تأسیس شد. رهبر معظم انقلاب در حکم تأسیس این شورا خاطرنشان کرده اند: «…با توجه به اهمیت قرآن مجید و نقش حیات بخش کلام الهی در جامعه اسلامی و نظر به ضرورت پخش قرائت صحیح و دلنشین قرآن و سایر نغمات الهی از صدا و سیمای جمهوری اسلامی و به منظور سیاست گذاری، نظارت، هدایت و ارتقای برنامه های در ارتباط با قرائت قرآن، اذان، مناجات، ادعیه و تواشیح، هیأتی… تشکیل شده و وظایف مربوط را بر عهده گیرند. لازم است ترتیبی اتخاذ شود تا کلیه دستورالعمل های تنظیمی این هیأت به مبادی ذی ربط در صدا و سیما ابلاغ گردد و امکانات مناسب جهت موفقیت آنان فراهم شود»
این شورا در بدو امر با تشکیل جلسات شورای عالی تصمیم گیری، مبادرت به تصویب سیاست های کلی جهت نظم دهی پخش برنامه های قرآنی و تولید آثار مقبول و استاندارد نمود و بعد از آن سیستم اجرایی و نظارتی شورای عالی قرآن در شکل و سازماندهی فعلی آن از سال ۱۳۷۴ مستقر و به توسعه فعالیت ها توفیق یافت. تشکیل گروه ها و هسته های کارشناسی جهت تدوین سیاست ها، راهبردها و شاخصهای ارزیابی و نظارت بر تولید و پخش برنامه های قرآنی صدا و سیما، تولید آثار فاخر صوتی و تصویری قرآنی و نغمه های الهی به منظور معرفی و عرضه الگوهای برتر، تدوین ضوابط و بخشنامه های حمایتی حقوقی و قانونی از مجریان نغمه های الهی، انجام پژوهش های بنیادی و کاربردی مورد نیاز در حوزه قرائت قرآن، نظارت کامل و مستمر بر پخش برنامه های قرآنی کلیه شبکه های داخلی و برون مرزی صدا و سیما و حضور فعال شورا در برنامه ریزی های کلان قرآنی در سطح ملی و بین المللی بخش هایی از مأموریت شورای عالی قرآن است.
در همین راستا و جهت بررسی کارهای شورای عالی قرآن با سید علی سرابی قائم مقام این شورا به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید:
*شورای عالی قرآن کارهای گوناگونی را انجام می دهد مانند طرح اسوه، اعطای مدرک و آموزش و ارتقا ء حافظان و قاریان و دعا خوانان، اما آیا در عرصه سیاستگذاری و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی های کلان قرآنی هم این شورا نقش دارد؟
انگیزه اولیه تأسیس شورای عالی قرآن که با حکم رهبری تشکیل شد به شکلی نظارت و هدایت و سیاستگذاری در حوزه تولید و پخش تلاوت قرآن و دیگر نغمه های دینی در رسانه ملی بوده است. بنابراین با عنوان شورای عالی قرآن صدا و سیما تأسیس شد اما به تدریج از آنجا که خلاء هایی در مدیریت امور قرآنی در کشور مشاهده شد، شورای عالی قرآن به اقتضا ارجاع ها و درخواست های بخش های مختلف مسئولیت ها و کارهای دیگری را بر عهده گرفته است. در واقع باتوجه به جایگاهی که این شورا داشته است و ارتباط خوبی که با دیگر نهادها و دستگاه های فرهنگی داشته در خیلی از مسائل کلان قرآنی بعنوان کارشناسان ارشد و بعنوان کسانی که در عرصه سیاستگذاری مؤثر بودند نقش فعال و کلیدی ایفا کرده است. خیلی از شوراها و ستادها که بعنوان قرآن شناخته می شوند با مشارکت و حمایت شورای عالی قرآن شکل گرفته اند، مانند ستاد عالی مسابقات کشور و شورای توسعه فرهنگ قرآنی و خلاصه میتوان گفت، شورای عالی قرآن در دهه اول فعالیت خود در عرصه کارهای قرآنی و توسعه آنها نقش سیاستگذاری و تصمیم سازی ایفا کرده و در دهه دوم که ستادها و شوراها شکل گرفت بعنوان یکی از اعضای مؤثر شوراها حضور داشته است.
*شما در بخشی فرمودید که اصل وظیفه شورای عالی قرآن تنظیم و نظارت بر اجراهای قاریان از رسانه ملی بوده است چرا باید این نظارت در خارج از صداوسیما شکل بگیرد و چرا تلاوت ها و اذان ها در رسانه ملی باید از مسیر مجوز شورای عالی قرآن عبور کند؟ آیا شورای عالی قرآن مدل جدیدی از تلاوت ها را مدنظر دارد؟
بدیهی است که عرضه هر مهارت و تخصصی یک ضوابطی و بایدها و نبایدهایی دارد که متناسب با همان مهارت است و اگر بخواهد در عرصه رسانه مطرح شود بایدها و نبایدها در آن حساس تر می شود. در هر نهاد و رسانه ای معیارهایی برای فعالیت ها و ارزیابی ها وجود دارد که سنجیده خواهد شد. مثلا در مبحث ترانه و آواز آیا هر خواننده ای که در فضای جامعه سرود یا آواز می خواند امکان پخش اجراهایش در فضای رسانه وجود دارد؟ یا هر سخنگویی می تواند مجری خوبی در مقابل دوربین رسانه باشد؟ خیر اساسا ملاک هایی و ارزیابی هایی بر انتخاب این افراد وجود دارد.
*یکی از اهداف شورای عالی قرآن جلوگیری از انحرافاتی بود که در زمینه تلاوت رخ می دهد. این انحرافات با چه معیاری سنجیده می شود و معیار انحراف چیست؟ آیا فضاهای جدید قرآنی که در شبکه های اجتماعی با مدلهای جدید به وجود آمده و بعضاً میلیونها بازدید در شبکه های اجتماعی به دست آورده است ولی تفاوت های عمده ای با تلاوت های سنتی دارد، هم مدنظر شما بوده است؟
قطعاً در تدوین این معیارها ملاحظات مختلفی مد نظر قرار می گیرد. اول برخی از اصول که با عنوان خطوط قرمز امکان دارد مطرح شود، در رابطه با نوع تلاوت قرآن، شأن تقدس قرآن باید رعایت شود بخشی از این تقدس تغییر ناپذیر است و بخشی از آن امکان دارد نسبی باشد و امکان دارد برخی تغییرات و خصوصیت های هنری و نوآوری ها در شرایط فعلی با شأن قرآن سازگار باشد در صورتیکه ده سال پیش عرف آنرا نمی پسندیده و نمی پذیرفته است و اقتضائات روز و فرهنگی امروز حتما مدنظر قرار می گیرد و حتما خطوط قرمز در صیانت از شأن قرآن، مدنظر قرار می گیرد مثلا این که تلاوت قرآن با ساز پخش شود. این امر در گذشته مورد پذیرش متدینین جامعه نبوده امروز هم نیست و حتی امکان دارد اهل فتوا، فتوا به حرمت تلاوت قرآن با موسیقی دهند. این در گذشته هم مقبول نبوده است و امروز هم پذیرفته نیست. اما تلاوت قرآن با صوت و استفاده از مقام های موسیقایی چیزی است که چندین سال قبل اگر از آن استفاده می کردند شاید از آن نهی می شد. آثار مکتوب در حوزه های فرهنگی و فقهی که در گذشته این نوع تلاوت را نهی می کردند اما به تدریج عرف جامعه این را پذیرفت و امروز تلاوت قرآن با بهره گیری از مقام های موسیقایی، ارزش شمرده می شود. و این همچون موارد نسبی است که رخ می دهد.
اقتضائات روز و فرهنگی امروز حتما مدنظر قرار می گیرد و حتما خطوط قرمز در صیانت از شأن قرآن، مدنظر قرار می گیرد مثلا این که تلاوت قرآن با ساز پخش شود. این امر در گذشته مورد پذیرش متدینین جامعه نبوده امروز هم نیست و حتی امکان دارد اهل فتوا، فتوا به حرمت تلاوت قرآن با موسیقی دهند
همین سبک تلاوتی که امروز برای ما بعنوان یک هنر مقدس مطرح می شود همین تلاوت قرآن صد سال قبل در خصوصش نظرات منفی وجود داشته و همین امروزه تلاوت قرآن با همین سبک تحقیق فعلی در برخی از کشورهای اسلامی نهی می شود.
در مهد نزول قرآن، مکه مکرمه تلاوت قرآن را بدین صورت قبول ندارند و نهایتا به صورت ترتیل خوانی می پذیرند. در واقع ملاک هایی هست که باید سنجیده شود و مفاسد و مصالح به صورت دقیق از جانب کارشناسانی که فن تلاوت قرآن را خوب می شناسند و هم به احکام شرعی آگاهی دارند و ظرایف فرهنگی و اجتماعی را تشخیص می دهند بررسی و سیاستگذاری شود.
*شرایط ما نسبت به دهه ۶۰ و ۷۰ تغییر کرده و ذائقه ها متفاوت شده است آیا این ضوابط در طول سال های اخیر تغییری کرده است؟
حتماً تغییر حاصل شده است و ضوابط ما همان ضوابط دهه ۶۰ نیست. جریان قرآنی کشور رشد قابل ملاحظه ای کرده است و بخشی از این رشد به خاطر همین ضوابط دقیقی است که جریان قرآنی کشور را به سمت رشد و ارتقا هدایت می کند. در رسانه ملی اگر بنا بود نظارتی نباشد و هر کسی بخواند، اساسا شاهد رشد و ارتقا برنامه های قرآنی چه از بعد رسانه ای و چه از بعد فنی نبودیم.
قبل از تأسیس این شورا دیده بودیم که در رسانه ملی قاری یا مؤذن غلط خوانده اند و اصلاً بحث زیبایی و عدم زیبایی نیست بلکه غلط خواندن و اشکالات جدی فنی قرائت است که در رسانه ما در آن زمان این اتفاق افتاده است. اگر این روند ادامه پیدا می کرد و هیچ محدودیتی نبود قاریان و موذنین، هیچ انگیزه ای برای رشد و ارتقا پیدا نمی کردند. این ضوابط وضع می شوند و هوشمندانه در تغییر و تکمیل هستند و بخشنامه های ما توسط کارشناسان و متخصصین به تدریج کامل تر شده است و بر مبنای رشد جامعه قرآنی، بخشنامه ها هم تغییر کرده است و اگر این امر نبود کاروان قرآنی به این درجه از رشد هم نمی رسید. شما در همه عرصه های قرآنی این تغییر و تحولات را می بینید، مثلا بخشنامه داوری مسابقات در دهه ۶۰ چند بند دارد و بخشنامه داوری هم اکنون چند بند دارد و چه حجمی از ضوابط. اساسا این بخشنامه مترقی تر است از گذشته و در شورای عالی قرآن هم به همین صورت ملاک های ارزیابی دائم درحال بروز رسانی است.
*یعنی جلساتی برای ارتقای بخشنامه ها تشکیل می شود؟
قطعاً همینطور است. چندین هسته کارشناسی در شورای عالی قرآن داریم. در حوزه نظارت و تولید، مسائل پژوهشی و دعا و قرائت قرآن به صورت جدا بخشنامه های مختلف داریم و هر بخشنامه هر پنج شش سال یک مرتبه بروز رسانی می شود و مطابق با رشد جامعه قرآنی به روزرسانی و کامل تر می شود و شاید بنا بر این و رشد فنی قاریان و اساتید قرآن است که برخی از اساتید و قاریان ما تقاضای عدم پخش تلاوت های خودشان را که در دهه ۶۰ و ۷۰ تولید شده است را دارند چون که رشد و ارتقا پیدا کرده اند و سطح فنی تلاوت ها تغییر پیدا کرده پس نظارت ها لازم است. گاهی در مقاطعی احساس شده جریان رشد به سمت نامناسب و انحرافی کشیده می شود که شورای عالی قرآن در آنجا با سیاستگذاری هایی تلاش کرده که آن انحراف ها را اصلاح نماید.
*با توجه به این که شورای عالی قرآن مسئول اعطا مدرک به قاریان و مدرسان قرآن است، هم اکنون آیا مشکل استخدامی دارندگان گواهی درجه یک قاریان و حافظان حل شده است؟
در یک سری نهادها و دستگاهها که به شکلی در محدوده دستگاه های قرآنی تعریف می شوند، این امتیازها به افراد داده می شود اما این بعنوان یک بخشنامه ی قانونی باید از سوی سازمان امور استخدامی ابلاغ شود، پست ها و شغل هایی که دارندگان این مدارک می توانند احراز کنند مشخص شود، که متأسفانه در این یک دهه اخیر پیگیری هایی که ما در شورای عالی قرآن انجام دادیم و دوستانمان در شورای توسعه فرهنگ قرآنی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی کرده اند، منتج به نتیجه مطلوب نشده است و سازمان امور اداری استخدامی دائم به بهانه های مختلف از زیر بار این کار شانه خالی می کند که غیر قانونی می باشد، چون که این مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و آنها باید تمکین کنند اما چون این مصوبه بار مالی دارد این سازمان همچنان تمکین نکرده و بخشنامه مربوطه را ابلاغ نکرده است.
*فعالیت های قرآنی شخص خودتان از چه زمانی آغاز شد؟
شاید تا اواخر دهه ی شصت تقریباً کارهای بنده همین شرکت در جلسات آموزش قرآن، خصوصاً در ماه مبارک رمضان بود، اما از اواخر دهه شصت و مصادف با آخر جنگ تحمیلی که نیروها و جوانان انقلابی پس از جریان جنگ تحمیلی وارد کارهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شدند بنده هم وارد جریانات فرهنگی قرآنی شدم و در گام مهمی، تشکیلاتی را در مشهد به همراه برخی از دوستان قرآنی به نام «جامعه ی قاریان قرآن مشهد» تأسیس کردیم که مؤسسه ای متشکل از قاریان و حافظان ممتاز شهر مشهد بود، که بسیاری از آنان چهره های ملی و بین المللی بودند.
فعالیت فرهنگی و قرآنی را در این مجموعه از سال ۱۳۶۸ شروع کردیم و برنامه های آموزش قرآن و ترویج قرآن، برگزاری محافل انس با قرآن در دستور کار قرار گرفت. در همان آغازین ماه های فعالیت هم باتوجه به شناختی که رهبر معظم انقلاب از برخی از اساتید و اعضای ما داشتند، مورد تشویق از سوی معظم له قرار گرفتیم. حتی معظم له متن مکتوبی را هم خطاب به اعضای این مؤسسه صادر فرمودند که سبب تقویت انگیزه اعضا ما شد.
در نتیجه کارهای این تشکیلات تا اواسط دهه هفتاد شخصیت ها و چهره های برجسته ای بین المللی به جامعه ی قرآنی عرضه شدند و خیلی از کسانی که بعدها بعنوان مفاخر قرآنی شناخته شدند از اعضای این مؤسسه بودند. همینطور به کارگیری روش های نو در تربیت استعدادهای قرآنی و دیگر توفیقات و نوآوری ها، زمینه ای ایجاد کرد تا به همکاری در شورای عالی قرآن دعوت شدیم و در یک مقطع سه ساله به اتفاق بعضی دیگر از دوستان از مشهد مقدس، دکتر فراهانی و استاد سیدجواد فاطمی، از شهر اصفهان جناب استاد شاه میوه، و استاد ستوده نیا و استاد حاج اسماعیلی و از شهر مقدس قم جناب استاد شهیدی و مرحوم استاد علامی و اساتید زیادی از خود تهران در این دوره همکار ما بودند و مجموعه ای از اساتید قرآن از جانب شورای عالی قرآن دعوت به همکاری شدند و فعالیت ها را در سطح ملی گسترش دادیم که البته بیشتر در حوزه حفظ و قرائت قرآن و دیگر نغمه های آئینی فعال بودیم و این دوره از فعالیت در تهران تا اواخر دهه هفتاد ادامه یافت.
ادامه دارد…
منبع: عطر حرم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب