رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم:
برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند
به گزارش عطر حرم، حجت الاسلام و المسلمین واعظی با اعلان اینکه علوم انسانی در مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد اظهار داشت: برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، سلسله نشست های بازخوانی انتقادی ایده های دانشگاه اسلامی، علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه به همت میز علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در دانشگاه باقرالعلوم مقابل السلام اجرا شد.
بر اساس این گزارش، حجت الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این جلسه به بررسی «چالش های حوزه و دانشگاه در راه اسلامی سازی علوم انسانی» پرداخته و با اعلان اینکه هر چیزی وقتی در جامعه نهادینه شد برساخته خود یعنی علم و تمدن جدید را با خود به همراه می آورد، اظهار داشت: بنده اصلی ترین چالش را در علوم انسانی اسلامی این می دانم که ساحت فکر آن منقح و نهادینه نشده است برای اینکه اگر چیزی در حد فکر بماند و در جامعه نهادینه نشود و جان مخاطبان بوسیله آن فکر تسخیر نشود حرکت تمدن سازانه و چرخه تولید علم هم شکل نخواهد گرفت.
وی اضافه کرد: علوم انسانی اسلامی نه تبدیل به فرهنگ علمی در مراکز علمی شده است و نه چرخه تولید دانش را بر محور خود قرار داده است برای اینکه آن ساحت فکر، تنقیح و نهادینه نشده است. این چالش اصلی ما است و یکسری چالش های فرعی هم شاهد این چالش اصلی هستند.
واعظی با اعلان اینکه چالش های فرعی بیان کننده بیماری چالش اصلی است، اظهار داشت: یکی از این عوارض چالش اصلی و یا شاهد بر آن چالش اصلی، کج تابی مفهومی و روشی است که در قبال ایده علوم انسانی اسلامی داریم یعنی شاهد سو فهم هایی هستیم که به دو یاد شده می کنم؛ اول این که برخی دنبال اسلامی سازی علوم انسانی موجود هستند یا بدنبال اسلامی سازی علم مدرن شامل طبیعی یا انسانی هستند که اصلاً این مسئله امری ناشدنی و بی معنا و ناشی از عدم فهم علم مدرن است.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اعلان اینکه علم مدرن، برساخته انسان مدرن است، اظهار داشت: انسان مدرن هم برآمده از بنیان های فکر مدرن در حوزه هستی شناسی، انسان شناسی، انسان گرایی و غایات زندگی است؛ همه چیز متفاوت از گذشته است؛ علم در گذشته به عنوان معرفت و شناخت مطابق با واقع بود ولی علم مدرن بطورکامل با این نگاه فرق دارد و دانش تلقی می شود نه معرفت.
واعظی اضافه کرد: الان تمام تحولاتی که علم مدرن از عصر روشنگری پیدا کرد سبب نشده است که از پارادایم علم مدرن بیرون برود؛ همه تحولاتی که در فلسفه علم مدرن هم رخ داده است ولی باز بازگشت به گذشته را نداریم و هنوز هم در بنیاد و عناصر فکر مدرن قرار داریم. هنوز همه چیز در خدمت انسان است؛ امروز هم تلاش علمی برای به خدمت درآوردن همه چیز برای انسان و تصرف در طبیعت و بر طبق نگرش مادی به عالم و بر طبق خرد خودبنیاد و استغنا از هر مرجع معرفتی بیرون از انسان است گرچه برخی نگرش ها رو به تغییر است.
برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته اند
وی اضافه کرد: این که گفته شود ما می خواهیم این علوم مدرن را اسلامی نماییم نتیجه بدفهمی و کژتابی در فهم است برای اینکه مبنا و بنیاد آن فرق دارد. کژتابی دیگری که در مورد علوم مدرن داریم ناظر به روش است یعنی تعدادی از مدافعان علوم انسانی اسلامی، علوم انسانی را با فقه و استنباطات فقهی اشتباه گرفته اند و پسوند اسلامی را به مفهوم التزام به رویکرد اجتهادی و استنباطی آن طور که در فقه وجود دارد می دانند یعنی دانش درجه اول در علوم انسانی را محصول مراجعه به کتاب و سنت و استنباط از منابع نقلی دین می دانند به تعبیری می گویند چون قرآن فرموده است که من تبیان برای همه چیز هستم ما می توانیم علوم انسانی اسلامی را از اول تا آخر از قرآن و روایات بگیریم.
واعظی با اعلان اینکه این هم نوعی سوءفهم از علوم انسانی است، افزود: علوم انسانی عرض عریضی دارد و جنس تعدادی از علوم انسانی جنس فلسفی است بطورمثال فلسفه فرهنگ و ذهن و زبان جنس فلسفی دارند و وقتی ما می خواهیم دنبال فلسفه ذهن و فرهنگ اسلامی باشیم به مفهوم آن نیست که از وجه فلسفی به وجه فقهی بدل شود. اینجا اسلامی بودن شبیه همان فلسفه اسلامی است که روش عقلی جای خودرا به روش فقهی و اجتهادی بدهد.
وی اضافه کرد: حکمت متعالیه که به همنوایی عقل و شهود و برهان و قرآن تاکید زیادی دارد ما مشاهده نمی نماییم که سنخ فلسفی آن تغییر کند بلکه پس از فراغ از وجه عقلی سراغ قرآن و احادیث و … می روند و همنوایی و همخوانی آنرا بیان می کنند نه این که بجای تعقل و برهان سراغ روش اجتهادی بروند. وقتی می گوئیم بخش فلسفی علوم انسانی می تواند اسلامی شود یعنی می تواند عقلانیت موحدانه داشته باشد نه عقلانیت سکولار که بخواهد بنیاد فکر مدرن را مبنا قرار دهد و در بنیان های فکری، انقلاب می کند و اساس فکر مدرنیته را مورد خدشه قرار می دهد و ما چنین علومی را اسلامی می دانیم.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با اعلان اینکه قسمتی از علوم انسانی از سنخ دانش توصیفی است و نمی توان دانش توصیفی را به روش اجتهادی به دست آوریم، اظهار داشت: چالش دیگری که واقعاً مانع برای توسعه ایده علوم انسانی اسلامی در مراکز علمی ما مطرح گردیده است تلقی سیاسی از علوم انسانی اسلامی است؛ به هر علت موجه و یا ناموجهی بخش قابل توجهی از مخالفان علوم انسانی اسلامی، این ایده را مقابله انقلاب اسلامی با استکبار و نوعی غرب ستیزی می دانند یعنی این طور باور دارند که چه کسانی و چرا ایده علوم انسانی اسلامی را مطرح می کنند و نتیجه می گیرند که بانیان آن درصدد منازعه سیاسی با غرب هستند.
وی اضافه کرد: اساساً هر امری در جامعه دوقطبی شد فهم حقیقت رخ نخواهد داد و از جانب دیگر مدافعان ایده علوم انسانی اسلامی هم به تنور سیاسی شدن بحث می دمند یعنی کسانی دفاع کرده و عَلَم آنرا به دست می گیرند که بطورکامل سیاسی هستند و یا نهاد و جنس کارشان با این قصه سنخیتی ندارد بخواهد پرچم علوم انسانی اسلامی را بلند کند.
تلقی سیاسی از علوم انسانی؛ مانع توسعه آن
واعظی با تأکید بر این که این دوقطبی شدن هم دائماً در جوامع بشری درحال پررنگ شدن است، بیان کرد: در مقاله ای خواندم که نوشته بود آنقدر در آمریکا دوقطبی شدن رواج یافته و شدت گرفته است که هر دو حزب جمهوری خواه و دموکرات بدون هیچ تأملی با هر آن چه از طرف حزب دیگر عرضه و طرح شود صددرصد مخالفت می کنند فارغ از این که این طرح حق است یا نیست و به نفع ملت آمریکا هست یا نیست و همین اتفاق در فضای علوم انسانی اسلامی درحال رخ دادن است و تعدادی از دریچه سیاست می بینند.
وی با اعلان اینکه چالش دیگر عدم توازن میان تولید دانش درجه اول در علوم انسانی با مطالعات درجه دوم است، اظهار داشت: ما چند دهه است که در حوزه علوم انسانی اسلامی کار می نماییم و بنده به شدت با کسانی که غیرمنصفانه می گویند در این چند دهه کاری نشده است مخالفم. پس از انقلاب حجم زیادی از مطالعات سیاسی تولید شده است که هیچ تناسبی با مطالعات سیاسی مطرح در علوم غربی ندارد و تحت پارادایم ولایت فقیه و حکومت دینی انجام شده است و اینها هم تولید دانش است. چطور است که اگر در حقوق سیاسی و فلسفه سیاسی تحت پارادایم غرب کار شود تولید علم است ولی وقتی در مردم سالاری دینی باشد علم محسوب نمی شود؟ یا اگر سوسیال دموکراسی باشد علم نیست.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اعلان اینکه البته این مطلب حق است که تولیدات درجه اول و دوم ما در حوزه علوم انسانی با هم تناسب ندارند، اضافه کرد: ما بیش از آنکه دانش درجه اول در علوم انسانی اسلامی تولید بکنیم حرف درباره ی آن زده ایم و این حرف ها هم توأم با خیلی از کژتابی ها است و ساحت فکری آن هم تنقیح و نهادینه نشده است و در مباحث روش شناسی هم وفاق نسبی نداریم و این چالش بزرگی است.
علوم انسانی در مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد
واعظی افزود: چالش دیگر، جدی نگرفتن حکمرانی علم در عرصه علوم انسانی است؛ اساساً دو مشکل وجود دارد؛ اول این که علوم انسانی در ساحت مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد و بجای محوریت علم در حکمرانی با غلبه شبه علم و تجارب فردی و نگاه های گروهی مواجهیم و این ضعف عامی است؛ تلاش هایی شده است ولی پیوند طبیعی میان مقوله حکمرانی و تولید دانش وجود ندارد.
وی افزود: همین طور در خود حکمرانی علم هم مشکل داریم و آن وجود نگاه اقتدارگرایانه و پروژه ای دانستن علوم انسانی اسلامی است؛ بدون تردید ایجاد زیرساخت، شرط لازم برای تحقق علوم انسانی اسلامی است یعنی اگر در رأس مدیریت مراکز علوم انسانی ما کسانی وفادار به علوم انسانی اسلامی نباشند قهرا ضربه خواهیم خورد و برعکس اگر مدیران وفادار باشند کمک زیادی به توسعه علوم انسانی اسلامی خواهد شد ولی نگاه پروژه ای و از بالا به پایین غلبه دارد و نتیجه معکوس می دهد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) با اعلان اینکه باید بدنه رسمی و غیررسمی علمی کشور به حرکت در آید تا علوم انسانی اسلامی محقق شود، اظهار داشت: مشکل بنیادی و اصلی در علوم انسانی اسلامی این است که ما در برزخ بی مبنایی به سر می بریم و ساحت فکری که مولد تمدن و علم متناسب با این تمدن است تولید نشده است و در برزخ تعلق خاطر به سنت و مدرنیته گیر کرده ایم و جامعه علمی ما هم در این برزخ قرار دارد پس موتور حرکت علوم انسانی اسلامی به کار نیفتاده است با آنکه ایده و طرح و فکر مقدسی داریم ولی همانند تمدن اسلامی در قرون گذشته انسان متمدن اسلامی را تربیت نکرده ایم.
در ادامه این جلسه حجت الاسلام و المسلمین پارسانیا عضو هیأت دانشگاه تهران با موضوع: «جامعه شناسی تاریخی ایده های دانشگاه اسلامی» به ایراد سخن پرداخت.
بخش پایانی برنامه نیز به مناظره بین حجت الاسلام احمد رهدار و سید جواد میری با موضوع: «نظام اسلامی و روایت نسبت ایده های وحدت حوزه و دانشگاه» اختصاص داشت.
لازم به ذکر است ادامه این جلسه ها طی دو هفته با موضوع «بررسی مناسبات نهاد علم و اجرا» و «بررسی ایده دانشگاه اسلامی» در دانشکده گان فارابی دانشگاه تهران و دانشگاه قم انجام خواهد شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب