خواص مهم گل نسترن را بشناسید

گیاه نسترن درختچه‌ كوچكی است با ارتفاع حداكثر 3 متر و برگ‌هایی شامل پنج تا هفت برگچه دندانه‌‌‌دار كه به‌شكل بیضی نوك‌تیز بوده و گل‌ها به‌رنگ‌های گلی (قرمز كم‌رنگ)، سفید مایل به گلی و یا سفید هستند.

 

این گل زیبا و خوش‌عطر سرشار از خواص دارویی است كه علاوه بر آن رب مخصوص خوراكی نیز از آن تهیه می‌شود كه می‌تواند جایگزین رب انار جهت استفاده در غذاها باشد؛ در ذیل به معرفی این گل و خواص آن می‌پردازیم.

 

گل نسترن یا dog rose با نام علمی rosa canina كه در كتابهای قدیمی به نام نسرین، نسترن و نستر نیز نامیده شده، درختچه كوچكی است كه در حاشیه جنگلها، چاهها و گودالهای آب می‌روید؛ نهنج گل پس از رشد به جسم كوزه‌مانند و قرمزرنگی تبدیل می‌شود و قسمت داخلی آن الیاف ظریف و باریكی دارد كه میوه‌های فندقه‌ای درون كوزه‌ را در بر می‌گیرد، گل نسترن در اكثر نقاط ایران به‌طور خودرو می‌روید و قسمت مورد استفاده این گل، كوزه‌های مذكور است كه به هیپس‌ مشهورند.

 

استفاده از میوه گل نسترن (R. canina hips) در قرون وسطی رواج داشت و زمانی میان عامه مردم برای بیماریهای قفسه سینه مصرف می‌شد؛ میوه این گل كه به آن میوه گل سرخ یا رز نیز گفته می‌شود، منبع طبیعی ویتامین C است كه موجب كاربرد گسترده آن در مكمل‌های ویتامین طبیعی، چای و محصولات متنوع دیگر از جمله سوپ و مارمالاد شده است؛ اگرچه این محصولات، به‌لحاظ تاریخی، مكمل غذایی به شمار می‌آمدند اما به‌عنوان داروی ملین و ادرارآور نیز مصرف شده‌اند.

 

پیش‌تر، میوه رز به‌عنوان نوشیدنی مغذی برای كودكان همچنین به‌منظور طعم‌دهنده در چای و مربا استفاده می‌شد.

 

تركیبات میوه گل نسترن

 

میوه تازه گل نسترن (میوه گل سرخ) حاوی 5/0 تا 7/1 درصد ویتامین C است كه تركیبی از آسكوربیك اسید و هیدروآسكوربیك اسید است؛ میزان ویتامین C میوه خشك موجود در بازار، ممكن است مختلف باشد، در آزمایشی كه با روش رنگ‌‌سنجی و تین لایه كروماتوگرافی انجام گرفت، مشخص شد كاهش ویتامین C بستگی به مقدار خرد كردن و ذرات این میوه دارد به‌عنوان مثال در صورتی كه میوه فقط نصف شود، میزان ویتامین C موجود در آن پس از یك سال و نیم نصف می‌شود، در حالی كه اگر خرد شود، پس از شش ماه صددرصد ویتامین C آن از بین می‌رود.

 

در بعضی منابع از میوه گل سرخ به‌عنوان غنی‌ترین منبع ویتامین C یاد شده است؛ مركبات 50 میلی‌گرم، كلم بروكلی خام و كیوی حدود 100 میلی‌گرم، بعضی سبزیجات مناطق گرمسیری 200 تا 300 میلی‌گرم، میوه گل‌سرخ 1250 میلی‌گرم، آسرولا 1000 تا 2330 میلی‌گرم و مارجون 3150 میلی‌گرم در هر صد گرم ویتامین C دارند؛ میوه این گل 20 برابر لیمو ویتامین C دارد.

 

میوه گل‌ نسترن یا همان میوه گل سرخ همچنین حاوی ویتامین‌های A1 ،B1 ،B2 ،B3 و K است؛ از دیگر تركیبات این میوه، پكتین (11 درصد)، تاتن‌ها (2 تا 3 درصد)، اسید سیتریك و اسید مالیك، فلاونوئیدها، رنگدانه‌های زرد و قرمز مخصوصاً كاروتنوئیدها، وانیلین، اسانس و قندها را می‌توان نام برد.

 

داروشناختی و اثرات مهم میوه گل نسترن

 

ویتامین C یك مكمل غذایی است و به‌عنوان ضد اسكوربوتیك مصرف می‌شود؛ برای جبران كمبود این ویتامین می‌توان از میوه این گل‌ استفاده كرد؛ متأسفانه چون ممكن است مقدار زیادی از ویتامین C هنگام خشك كردن یا تهیه محصول از میوه گل نسترن از بین برود، مقداری ویتامین C مصنوعی به این محصولات اضافه می‌شود كه روی بسته‌بندی آنها ذكر نمی‌شود؛ در صورتی كه میوه این گیاه به‌صورت تازه مصرف شود، دارای مقدار زیادی ویتامین است كه مستقیماً جذب بدن می‌شود، میوه این گل، ادرارآور و مسهل است و از آن برای كاهش تشنگی، كاهش التهاب معده و نیز به‌عنوان طعم‌دهنده و همچنین، تهیه مربا استفاده می‌شود.

 

مسهل بودن این گیاه به‌خاطر اسید مالیك، اسید سیتریك، گلوكوزیدهای پورگاتیو، مانند مولتی‌فلورین A و B و پكتین موجود در آن است.

 

 

 

سمّیت و عوارض جانبی میوه گل نسترن

 

مصرف خوراكی میوه این گل، هیچ‌گونه مسمومیتی ایجاد نمی‌كند و 100 گرم از آن حاوی بیش از 1200 میلی‌گرم ویتامین C است؛ مصرف مقادیر كم آن هیچ‌ عارضه‌ای در بر ندارد و در مورد مصرف مقدار زیاد و طولانی‌ آن هم گزارشی ارائه نشده است؛ در كتب اروپایی، مانند كمیسیون E، عوارض مصرف مقدار زیاد این میوه ناشناخته گزارش شده است.

 

البته كارگرانی كه به‌طور مداوم در معرض میوه‌های گل‌ نسترن هستند، ممكن است دچار حساسیت و مشكلات تنفسی شوند؛ بعضی از این عوارض در واقع، حساسیت نیستند بلكه پرزهای ریز میوه گل‌ هستند كه مانند پشم ‌شیشه به‌روی پوست تحریكات مكانیكی پوستی ایجاد می‌كنند.

 

طریقه و میزان مصرف میوه گل نسترن

 

1 تا 3 قاشق میوه خردشده را در آب جوش ریخته و 15 تا 20 دقیقه بگذارید به همان حال بماند؛ سپس آن را صاف و مصرف ‌كنید؛ این مقدار را می‌توان روزی سه بار تكرار كرد و میزان مصرف می‌تواند بر حسب وزن تا روزی 12 گرم باشد.

 

مهم‌ترین خواص میوه گل نسترن

 

ضد درد، ضد اسهال، ضد اكسیدان، ملیّن، ادرارآور، كاهش‌دهنده قند خون، مسهل، مهاركننده لیپواكسیژناز، مقوی اعصاب و ضد كرم و طبع آن گرم و خشك است.

 

سرشار از ویتامین ث است و میوه خشك آن را بیش از یك سال نمی‌توان نگه‌داری كرد.

 

در دوران نقاهت از دمكرده میوه این گیاه استفاده شود؛ برای جوشانده میوه این گیاه را نباید زیاد جوشاند.

 

برای ناراحتی‌های لثه و درد دندان از جوشانده این گیاه مزمزه شود؛ برای رفع حالت سستی در بدن از جوشانده میوه این گیاه بنوشند.

 

برای درمان التهاب كلیه از جوشانده میوه این گیاه استفاده می‌شود و برای درمان یبوست از مربای گل نسترن استفاده شود.

 

برای درمان ورم مثانه از دمكرده میوه این گیاه استفاده می‌شود؛ میوه این گیاه سرشار از كلسیم است.

 

دمكرده میوه این گیاه تصفیه‌كننده خون است؛ جهت برطرف كردن غم و اندوه 10 گرم میوه این گیاه را در 300 سی‌سی آب سرد به‌مدت 3 ساعت خیسانده سپس حرارت داده تا به جوش آید، 15 دقیقه دم‌كرده روزی 3 فنجان بنوشند.

 

برای درمان اسهال و اسهال خونی 20 گرم میوه این گیاه را در 500 سی‌سی آب‌سرد به‌مدت 3 ساعت خیسانده سپس حرارت داده تا به جوش آید 15 دقیقه دم‌كرده روزی 3 فنجان بنوشند.

 

برای درمان تپش قلب 10 گرم میوه نسترن را به‌مدت 3 ساعت در 300 سی‌سی آب‌سرد خیسانده سپس با حرارت ملایم جوش آورده 5 دقیقه جوشانده 15 دقیقه دم‌كرده روزی 3 فنجان بنوشند.

 

برای درمان حبس‌البول 10 گرم میوه نسترن را در 300 سی‌سی آب‌جوش 15 دقیقه دم‌كرده قبل از هر غذا یك فنجان بنوشند.

 

برای درمان نرمی استخوان و كمبود ویتامین ث یك كیلو میوه نسترن را با 300 گرم نبات كوبیده سپس با 2 لیتر آب مخلوط نموده به‌مدت 15 روز در یك محل گرم گذاشته سپس صاف نموده قبل از غذا یك فنجان بنوشند.

 

برای درمان ورم چركی كلیه از جوشانده و دمكرده میوه نسترن استفاده شود و برای درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا از دمكرده میوه نسترن استفاده شود.

 

برای دفع سنگ كلیه 15 گرم میوه نسترن را ابتدا خرد كرده در 300 سی‌سی آب سرد جوشانده 15 دقیقه دم‌كرده قبل از غذا یك لیوان بنوشند.

 

برای درمان سنگ كیسه صفرا از جوشانده یا دمكرده میوه نسترن میل شود.

 

جوشانده میوه نسترن دفع‌كننده كرم معده است؛ ضماد گل نسترن التیام‌دهنده زخم است.

 

بوی بد بدن را دفع می‌كند؛ آنهایی كه عرق زیاد می‌كنند و بوی بد می‌گیرند باید تن خود را بعد از حمام كردن با دم‌كرده گل و برگ نسترن آبكشی كنند.

 

خونریزی از سینه را بند می‌آورد؛ بی‌خوابی را برطرف می‌كند؛ انقباض ماهیچه‌های معده را برطرف می‌كند و معده را تقویت می‌كند.

 

سرعت جریان خون را در پوست زیاد كرده و باعث لطافت پوست می‌شود؛ برای ترمیم شكستگی استخوان و رفع ورم مقعد، ضمادی از برگ این گیاه درست كرده و روی قسمت شكستگی یا تورم قرار دهید.

 

چون گل نسترن شیرین است، حشرات را به خود جذب می‌كند مخصوصاً حشره مخصوصی به‌نام سای نیپس Cynips كه در نیش زدن، برجستگی‌های كوچكی پوشیده از تار و به‌رنگ سبز مایل به قرمز در آن به وجود می‌آورد كه به نام «بِدِگار» Bedegar معروف است كه خواص طبی مهمی دارد مخصوصاً برای بیماران مسلول، تقویت‌كننده بوده و مانع عرق كردن می‌شود همچنین مقدار آلبومین در ادرار را كم می‌كند؛ بدگار اثر آرام‌كننده اعصاب نیز دارد.

 

برای تهیه عرق نسترن، یك‌چهارم لیوان از عرق نسترن را با یك لیوان آب مخلوط كرده، سپس آن را شیرین كنید؛ از این شربت می‌توانید چند لیوان در روز بنوشید.