دانشیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران:
دعوای علم بومی نقطه مقابلش علم جهانی است
به گزارش عطر حرم، سیدعبدالامیر نبوی اظهار داشت: بومی سازی علوم انسانی خیلی مهم است اما همچنان ابهام مفهومی دارد و احتیاج به بررسی عمیق تر است.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، به همت دبیرخانه جشنواره بین المللی فارابی و با همکاری پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی نشست تخصصی «کارنامه علم بومی در بوته نقد» روز دوشنبه ۷ آبان ماه برگزار گردید.
در کارگروه نخست این نشست محمد باقر خرمشاد؛ استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، سیدعبدالامیر نبوی؛ دانشیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران و سیدحسین حسینی؛ استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی کردند. دبیر علمی نشست بر عهده جبار رحمانی عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی بود.
رحمانی در شروع این نشست در رابطه با مبحث نشست توضیحاتی عرضه کرد و اظهار داشت: مساله علم بومی از مسائل مهم و پرچالش در فضای آکادمی و سیاستگذاری در ایران است و تلاش هایی برای نقد و سیاستگذاری آن انجام شده است. نهاهای مختلفی مانند دبیرخانه جایزه فارابی هم تلاش کردند آنرا ترویج کنند.
وی افزود: در رابطه با علم دینی دپارتمان مستقل، بودجه و ادبیاتی له و ضد آن ساخته شده و نتایج معرفت شناختی در رشته های مختلف داشته است. وسیع ترین تلاش در رابطه با اسلامی سازی علوم انسانی در این سال ها انجام گرفته و مجموعه ای از نهادها متخصصان خویش را تربیت کردند و فضای اثر گذاری در علوم اجتماعی ایران شد گرچه اثرگذاری آن ثابت نشده است.
وی در قسمت دیگری از سخنانش با اعلان اینکه وقتی در رابطه با علم غربی حرف می زنیم معلوم نیست در رابطه با محققش حرف می زنیم، مسائلش یا تولیداتش؟ تصریح کرد: این عدم تفکیک در نقد علم غربی مهم می باشد.
رحمانی اظهار داشت: نمی شود در مباحث علمی حذفی عمل کرد. علم چاره همه چیز است آن هم علمی که عمومیت داشته باشد! از این منظر تقسیم علوم دینی و غیر دینی غلط است و دلایل پیشرفت مسلمانان در علوم این بود که روح تساهل داشتند و علم را از هر چیزی می گرفتند.
بومی سازی علوم انسانی ابهام دارد
نبوی در ادامه این نشست ضمن اشاره به فعالیت خود در پنج دوره جایزه فارابی بیان نمود: در آیین نامه جشنواره فارابی گرچه اصلاحاتی انجام گرفته است اما همواره روی بومی سازی علوم انسانی تاکید گردیده است. دو بند در این اساسنامه آمده است؛ نخست بندی که در آن «تشویق تولید، تقویت و توسعه بومی سازی علوم انسانی در ایران و جهان اسلام» مطرح است و در بند دیگر «کمک به کاربردی علوم انسانی از راه شناسایی مساله های جامعه ایران و جهان اسلام» آمده است.
وی اضافه کرد: بند دوم این اساس نامه عملا مخالفی ندارد و هر تعریفی از علم و دانش داشته باشیم این تعریف را هم آنها از بومی سازی می پذیرند. بند نخست اما مناقشه بر انگیز است. حال سوال اینست بومی سازی علوم انسانی در ایران به معنای شناخت مسائل ایرانی بر مبنای فرهنگ و تاریخ آن است یا این که بومی سازی به معنای علمی مجزا با روش و اصول مستقل است؟
نبوی ضمن اشاره به تاریخچه ادبیات بومی سازی علوم انسانی در ایران اظهار داشت: در شروع انقلاب تا اواخر دهه ۷۰ شمسی واژه بومی سازی علوم انسانی نداریم و واژگانی مانند علوم اسلامی، علم نافع، دانشگاه غربی، دانشگاه اسلامی، دانشگاه مستقل و … بیان شده است. حتی در کلام امام خمینی (ره) علم بومی نداریم. این مورد سبب شده در سال ۹۶ دو محقق طی مقاله ای بگویند که هدف امام از اسلامی سازی علوم انسانی، بومی سازی آن بوده است.
وی افزود: این واژه از اواخر دهه ۸۰ وارد ادبیات ما شده و بومی سازی علوم و دانشگاه تمدن ساز مطرح می شود. در رویکرد بومی سازی علوم، مطرح می شود توجه به داخل کنید اما دانشگاه تمدن ساز نگاه جهانی دارد. در ادامه از ابتدای دهه ۹۰ این مورد وارد آموزش عالی شده و سند اسلامی سازی دانشگاه تیر ۹۹ مصوب می شود و از تولید دانش تمدنی بخصوص علوم انسانی و اسلامی و … صحبت می کند.
این استاد دانشگاه با طرح این سوال که بومی سازی علوم به چه معناست اظهار داشت: جریان سنت گرایی تحت تاثیر سید حسین نصر واژه علم بومی برایشان اهمیت داشته است و از بحث حکمت خالده برای این مورد استفاده می نمایند. علم در این نگاه فطری و خطا ناپذیر و مفاهیمش کلی است. به هر حال از اواخر دهه ۸۰ بحث علم بومی از این جریان وام می گیرد.
وی اظهار داشت: در مقاله شهلا باقری در سال ۸۷ از ضرورت بومی کردن علوم اجتماعی و نظریه پردازی بومی در علوم اجتماعی صحبت می کند گرچه این دو مفهوم با هم متفاوت هستند. او پیشنهادهایی برای سیاستگذاری در حوزه سخت افزاری و نرم افزاری عرضه می دهد مانند توجه به میان رشته ای و از بین بردن انحصار روش شناسی. گام بعدی از اصغر افتخاری در سال ۸۸ است. او چهار ملاک برای علوم سیاسی همچون بومی سازی، اسلامی سازی، کارامدی و روز آمدی طراحی نموده که این واژگان بعدها وارد شورای تحول و بررسی متون کتب درسی شد و مبنای تغییر دروس قرار گرفت.
دانشیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران اظهار داشت: تقویت شناخت نخبگان از خود، تقویت شناخت نخبگان از زمینه بومی، تقویت دانش بومی با توجه به موفقیت دیگران، الویت بخشی به مسائل بومی، نهادینه کردن فرآیند تولید اندیشه بومی و … از اصولی است که افتخاری در مقاله خود به آن اشاره می کند. در سالهای بعد دو محقق دیگر به نامهای زارعیان و صفیری می گویند می توانیم از منطق فازی استفاده نماییم و بگوییم علوم غربی و علوم بومی دو سر طیف هستند. نجف لکزایی هم در سال ۹۰ مصاحبه علمی دارد که علم بومی را مقابل اثبات گرایی و پست مدرنیسم می داند و می گوید جریان سومی مبتنی بر وحی در مقابل آن نیاز است که همان اسلامی سازی است.
وی ضمن اشاره به آثار برگزیده در ۵ دوره فارابی اظهار داشت: با نگاه به این آثار این سوال مطرح می شود که آیا در روش گردآوری، تحلیل داده، آزمون فرضیه، منابع و … داده هایی متفاوت از جریان جهانی علم هست؟ در پاسخ باید گفت خیر! چنین چیزی وجود نداشت! این آثار برگزیده شده بودند چون با جریان جهانی علم همسو بودند و بعبارت دیگر با عقل سلیم بشری می خواندند. ازاین رو یکی از علل موفقیت جشنواره فارابی در دوره های مختلف از ابتدا تابحال این بوده که با جریان جهانی علم سازگار بوده است. شاید بومی سازی علوم انسانی بسیار مهم باشد اما همچنان ابهام مفهومی دارد و احتیاج به بررسی عمیق تر است.
وی با اعلان اینکه امروز دعوای علم بومی نقطه مقابلش علم جهانی است و بحثش سیاسی و استراتژیک است اظهار داشت: گرچه استادانی در حوزه تألیف، ترجمه و سخنرانی تولیداتی دارند که مرجع منابع هستند؛ اما علم سیاسی ما باید وارد جریان جهانی دانش شود. بعضی از کسانیکه فریاد بومی سازی می زنند به سبب ضعیف روش شناسی خود و عدم حضور در مجامع جهانی معتبر چنین حرفی می زنند.
منبع: عطر حرم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب